Wywiad z Adą

Zapraszam na rozmowę z Adą:

Jesteś od niedawna autorką artykułów i prowadzisz blog na temat wychowania w wielokulturowej rodzinie, dlaczego akurat ten temat jest ci bliski?

Mieszkam we Włoszech od ponad 10 lat, przyjechałam tu niedługo po studiach, z głową pełną pomysłów i słabą znajomością włoskiego. Miałam szczęście do pracy z dziećmi, ominęły mnie trudności związane z pracą jako opiekunka do starszych osób (zawsze będę podziwiać osoby, które są w stanie wykonywać ten zawód tutaj).

Początkowo moja znajomość języka była słaba, próbowałam uczyć się sama, chodziłam na zakupy z listą rzeczy do kupienia zapisanych w dwóch językach, na spotkania z włoskimi żonami i przyjaciółkami kolegów mojego męża chodziłam ze słowniczkiem w torebce. Kiedy nadarzyła się pierwsza okazja, bo szukano opiekunki do 6 miesięcznego malucha – od razu się zgodziłam i od razu wpadłam jak śliwka w kompot – po pierwszym miesiącu pracy okazało się, że „pani włoska mama” nie bardzo chce mi płacić ustaloną sumę, ale za to chętnie trzymałaby mnie w domu od rana do wieczora, nie tyle do pracy przy dziecku ile do obowiązków zajmowania się domem.

Potem, kolejno, pracowałam z dzieckiem w wieku szkolnym i z dwiema dziewczynkami od ich 6 miesiąca życia przez ponad 3 lata. Praca z dziećmi uświadomiła mi, że problemy wielokulturowości między nimi w ogóle nie występują. Dla dzieci wszystkie dzieci są takie same – to dorośli stwarzają podziały, którym dzieci się podporządkowują.

Nie myślałaś o poszukaniu pracy we własnym zawodzie?  

Po kilku latach mojej obecności tutaj, stwierdziłam, że moja znajomość języka włoskiego jest na tyle dobra, że mogę spróbować szukać pracy w zawodzie pedagoga... Trudno opisać szok i moje sampoczucie po tym, jak się okazało, że to wcale nie takie proste. Musiałam pozałatwiać całą masę spraw i przetłumaczyć dokumenty, potem wysłać to do Rzymu... sprawy ciągną się do dziś. Nie mam do tego już cierpliwości. Boli mnie, że po tak wszechstronnym  przygotowaniu do roli wychowawcy i nauczyciela, jakie oferują nasze uniwersytety, włoskie urzędy oceniają nas jak do niczego nie nadające się zasoby ludzkie.

Pracując z maluchami, ciągle zastanawiałam się, jak to będzie kiedy w końcu będę miała mojego malucha. Zaczęłam szukać informacji na temat dwujęzyczności u dzieci i tak to się zaczęło, ale moją wiedzą na ten temat rzadko się z kimkolwiek dzieliłam, bo ludzie nie lubią jak się ich poucza. Wiadomości  zaczęłam wykorzystywać w praktyce, kiedy miałam okazję pracować z dziećmi i młodzieżą z różnych kultur dzięki współpracy z włoskim stowarzyszeniem prowadzącym zajęcia pozalekcyjne i w ośrodku poprawczo –wychowawczym.

Jako pedagog jak oceniłabyś działanie takich ośrodków wychowawczych we Włoszech?

Praca w ośrodku to trudny okres... Mam wiele do zarzucenia osobom, które prowadzą i nadzorują takie miejsca. Wychowawca w takim miejscu nie ma autorytetu, bo niepodzielnie rządzi w nim szefowa, pastwiąca się nad personelem w obecności wychowanków. Bulweroswało mnie,  że wszyscy wychowankowie byli prowadzani na msze do kościoła katolickiego, chociaż część z nich była wyznania prawosławnego. Kiedy kończylli 18 lat, wychodzili na ulicę, bez żadnego przygotowania do życia.

Tak więc postanowiłaś sama udzielać porad i konsultacji na łamach internetu...

Od czasu kiedy zostałam mamą, mój kontakt z dziećmi jest skierowany już w stronę dzieci pochodzenia polskiego, organizuję spotkania dla mam z dziećmi, podczas których rozmawiamy po polsku, bawiąc się z dziećmi. Po rozmowie i propozycji jaką złożyłam redakcji Naszego Świata, proponując serię artykułów na temat wychowania dzieci, narodziła się rubryka Nasze dzieci wg Mamy Ady a redakcja zasugerowała bym zaczęła od dwujęzyczności. Tak też się stało, a ponieważ mam tendencję do rozpisywania się, zaproponowano mi, bym stworzyła własny blog.

Jakie widzisz różnice w wychowywaniu dzieci w Polsce i we Włoszech?

Różnic jest co nie miara. Począwszy od sposobu w jaki dzieci się zwracają do osób dorosłych, poprzez dostępność do przedszkoli,  rolę babć i dziadków w wychowywaniu, sposobie ubierania i żywienia, spędzania wspólnie czasu.

Już podczas ciąży można zauwazyć różnice w żywieniu, przykłada się do tego inną wagę. U nas zwraca się ogromną uwagę na to co je kobieta karmiąca, tu je co chce. A że dziecko ma wysypkę – no to co – przecież mu minie. Kolka??? Na pewno nie dlatego, że mama się najadła grillowanego pikantnego mięsa przed karmieniem. Jeśli chodzi o żywienie starałam się jakoś pogodzić obie kuchnie, ale dziecko jest wybitnie „makaronolubne”.

We Włoszech dużo łatwiej zapisać dziecko do przedszkola, za które rodzice nie muszą płacić (mówię tu oczywiście o placówkach miejskich) – płaci się za jedzenie. Nie słyszałam, żeby ktoś się nie dostał do przedszkola, bez względu na to czy rodzice pracują czy nie. To sprawia, że nawet dzieci imigrantów, którzy są na co dzień wyizolowani, już od dziecka mają swoich kolegów, z którymi idą potem przez poszczególne szczeble edukacji. To jest na „plus” wg mnie.

Natomiast trudno mi zaakceptować fakt zwracania się dzieci na „ty” do osób dorosłych. Po prostu mi się to nie podoba – sprawia, że dla dzieci wszyscy są równi. Dziecko nie uczy się od początku szacunku do osób starszych. Czasem widzę rówieśników mojej córki traktujących swoich dziadków czy rodziców jak służących i nie spotyka się to z żadną reakcją dorosłych.

Rzadko zdarza się, żeby babcia i dziadek brali aktywny udział w wychowywaniu wnuków. Zwykle dziadkowie są „niedzielni”, czasem dzieci widują ich jeszcze rzadziej. Stąd brak więzi emocjonalnych między pokoleniami. A to z kolei sprawia, że dzieci są emocjonalnie ubogie. Jeśli oboje rodzice pracują, dziećmi zajmują się opiekunki, z którymi często dzieci spędzają więcej czasu niż z rodzicami.

Z uwagi na klimat zupełnie inaczej się tutaj podchodzi do spędzania przez dziecko wolnego czasu i ubioru. W Polsce dzieci pilnują się nawzajem, same bawią się na podwórkach, latem nawet na bosaka. Tutaj zawsze pod ręką musi być mamusia z butelką wody, czapeczką, chusteczką na szyję, jak zawieje wietrzyk. Mama dziecku wiąże buty w III klasie podstawówki! Rodzice noszą tornistry! Rodzice odrabiają lekcje z dziećmi! Dla mnie to jakaś paranoja! Jakby rodzic nie miał nic innego do roboty. Staram się uczyć moje dziecko samodzielności, nie wiem na ile mi się to uda, ale ten system absolutnie mi nie odpowiada.

I wreszcie jedzenie na stołówkach szkolnych. Przykładowe menu w podstawówce: I danie – makaron bez niczego lub z sosem pomidorowym do wyboru, II danie – jajko na twardo, sałata, do picia woda z kranu... Nasi polscy dietetycy pewnie złapaliby się za głowę!

A jak według ciebie radzą sobie polskie mamy we włoskich warunkach?

My jesteśmy Matki Polki! Potrafimy odnaleźć się w każdej sytuacji i dostosować do potrzeb innych. Myślę, że radzimy sobie całkiem nieźle, ale popadamy w depresje siedząc w domu, często jesteśmy wykształcone, ale nie potrafimy się odnaleźć na włoskim rynku pracy.

Poznałam całą masę polskich mam, w większości to fantastyczne kobiety, choć czasem żal serce ściska kiedy polska mama łamaną włoszczyzną mówi do swoich dzieci, nie znających ani słowa po polsku... Chyba nigdy tego nie zrozumiem. 

Myślę, że, biorąc pod uwagę sytuację, w której generalnie mamom we Włoszech trudno znaleźć pracę, jest cała masa polskich mam, które nie wiedzą co ze sobą zrobić, kiedy dzieci są w szkole czy przedszkolu. Jest już kilka miejsc na mapie Włoch, gdzie odbywają się spotkania dla polskich mam z dziećmi. Tworzenie takich miejsc, to sposób na codzienną nudę, na poznanie nowych osób, nowe możliwości. Sposób na stworzenie dziecku warunków wzrastania w poczuciu więzi z naszym krajem, możliwości komunikowania się z innymi dziećmi po polsku.

A jak to wygląda w praktyce? Jak i gdzie można takie spotkania grupowe zorganizować?

To łatwe i trudne. Łatwe, bo znalezienie Polaków w miejscu gdzie mieszkamy w dobie facebooka czy nk to dziecinnie proste. Trudne, bo wszelkie sprawy załatwiane we Włoszech wymagają nakładu czasu i cierpliwości.  Jeśli spotkania mają być nieformalne, wystarczy niewielka salka parafialna (np. po mszach polskich w pobliskim kościele) czy własne mieszkanie.  

Ale organizacja może się skomplikować, jeśli z 3 czy 4 mam zrobi się nam nagle 10  i 15 dzieci. Wtedy należałoby już zadbać o stronę prawną takich spotkań. Zachęcam do tworzenia  Stowarzyszeń czy Fundacji. Należy zacząć od zebrania kilku osób, które muszą tworzyć zarząd i komisję rewizyjną (najmniej 6 osób), następnie napisać statut, w którym ujmiemy wszystko to, co będziemy chcieli robić w ramach naszej organizacji. To są oczywiście koszty, które na początek musimy pokryć. Należy zwrócić się do Biura Rachunkowego (tutejszy commercialista) i do notariusza, oni zajmą się wszystkim, oczywiście nie za darmo.

Można również poszukać w pobliżu istniejącego już stowarzyszenia czy związku polonijnego i z nim realizować swój projekt.

Taka organizacja ma swoje dobre strony, bo szukając miejsca do wynajęcia na spotkania przedstawiamy się jako reprezentant jakiejś instytucji a nie osoba prywatna, a we Włoszech ma to duże znaczenie, również w kosztach wynajmu sal należących do urzędów miast.

Jeśli organizujemy coś dla dzieci, warto mieć zabawki, książeczki i inne materiały – to następne koszta, na które można jako stowarzyszenie wystąpić do innych instytucji. Ale przede wszystkim, musimy pamiętać o bezpieczeństwie naszych dzieci, zadbać o wykupienie polisy chroniącej nas od odpowiedzialności cywilnej. O tych sprawach będzie jeden z najbliższych moich postów na blogu i artykułów w Naszym Świecie.

Jak oceniasz sytuację polskich dzieci w wieku szkolnym we Włoszech?

Są miejsca we Włoszech, gdzie przyjeżdżają Polacy do prac sezonowych, po jakimś czasie stwierdzają, że chcą tu zostać, sprowadzają swoje dzieci w wieku szkolnym i udają, że nie ma żadnego problemu. Na chwilę obecną państwo włoskie zaniechało prac nad wprowadzeniem zawodu mediatora kulturowego, który jeszcze do niedawna pomagał takim dzieciom w zaadaptowaniu się w nowym środowisku. Teraz każdy musi sobie radzić sam. Najczęściej wygląda to tak, że dziecko przyjeżdża i obowiązkowo musi chodzić do szkoły, nie znając  języka. Traktowane jest jak piąte koło u wozu. Jeśli do tego pochodzi z rodziny, w której rodzice mają swoje życie i nie mają czasu dla dziecka, to wyobraźmy sobie jak czuje się ten mały człowiek. Naprawdę rzadko się zdarza, żeby rodzice przed przyjazdem tutaj zadbali o to, by dzieci poznały chociaż podstawy języka włoskiego.

Zdarza się i tak, że w ciągu roku szkolnego, nagle rodzic stwierdza, że nie ma tu czego szukać, zabiera dziecko i wraca z nim do Polski. Dziecko znowu idzie do szkoły, gdzie ma ogromne już braki i znowu przeżywa stres.

Są sposoby na to, by pomóc takim dzieciom. Istnieją szkoły polskie i polonijne, do których polskie dziecko powinno móc uczęszczać po to, by nie tracić nagle kontaktu z językiem i więzi kulturowych. Czasem stowarzyszenia polonijne prowadzą kursy języka włoskiego dla Polaków, otrzymują na to wsparcie z Regionu lub Prowincji w ramach dofinansowania projektów integracyjnych dla imigrantów. To są jednak możliwości, z których ludzie wożący swoje dzieci jak walizki, nie korzystają.

Ostatnio dużo się mówi o problemach w oświacie polonijnej i polskiej za granicą...

Ostatnio dużo się mówi... ale niewiele się robi. Winę za stan rzeczy MEN zrzuca na MSZ i odwrotnie. Urzędnicy zapominają, że są dzieci polskie za granicą, którym nasza Konstytucja gwarantuje równy i bezpłatny dostęp do edukacji.

Rodzą się konflikty (zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych i Irlandii) pomiędzy szkołami społecznymi i MENowskimi. Społecznym zarzuca się, że są drogie i mają niewykwalifikowaną kadrę, że prowadzą je dorobkiewicze, ministerskim z kolei, że im za dobrze, że mają za dużo przywilei. Gdzie tu jest miejsce dla dzieci??

Każdy rodzic wolałby posłać dziecko do szkoły polskiej, za którą nie musiałby płacić. Problem w tym, że takich szkół jest za mało. W całych Włoszech są tylko 3 miasta, w których istnieje taka możliwość (choć słyszałam, że punkt w Bolonii ma za mało dzieci i nie spełnia już formalnych wymagań by być Szkolnym Punktem Konsultacyjnym podlegającym MEN). Jeśli ktoś mieszka na Sycylii musiałby wozić dziecko do Rzymu! Przecież to jakaś paranoja! Według mnie placówki polskie za granicą powinny wspierać placówki polonijne i wspólnie dążyć do tego, by jak najwięcej dzieci mogło z nich korzystać.

Placówkom polonijnym (społecznym) zarzuca się, że trzeba za nie płacić...Pomyślmy chwilę... Weźmy nasze rachunki za prąd, gaz i wodę. Sprawdźmy ile za to płacimy, a teraz postawmy się na miejscu osoby kierującej taką placówką społeczną. Musi wynająć sale, za które trzeba zapłacić. Szkołom MENowskim płaci MEN, szkołom społecznym teoretycznie pomaga MSZ poprzez konsulaty i inne instytucje, które też czerpią fundusze z MSZ. Mówię teoretycznie, bo w praktyce wygląda to tak, że pomoc jest niesystematyczna. Najpierw wielokrotnie należy płacić z własnej kieszeni, a dopiero potem, na podstawie rachunków występować o zwroty.

A jak oceniasz personel uczący w takich szkołach?

Nie zawsze osoba prowadząca placówkę jest też nauczycielem. Jeśli chcemy, żeby z dziećmi pracowała wykwalifikowana kadra nauczycielska, a w roku szkolnym był ciągle ten sam nauczyciel – trzeba mu zapewnić jakieś minimum socjalne, spisać umowę i płacić podatki od wynagrodzenia. Czasy są ciężkie dla wszystkich, jeżeli chcemy, żeby nauczyciele uprawiali wolontariat, poszukajmy im innej pracy, z której będą mogli żyć. Praca w szkołach sobotnich to trudna praca. Klasy niby niezbyt liczne, ale za to ile dzieci tyle poziomów znajomości języka. Godzin mało, więc i zarobki nieduże. Trudno otrzymać dofinansowanie na wynagrodzenie dla nauczyciela. W szkołach MENowskich tego problemu nie ma, w szkołach społecznych największa część opłat spada właśnie na rodziców.

A co na to sami rodzice?

Dużo się mówi o protestach rodziców dzieci uczęszczających do szkół przy ambasadach, do których doszły informacje, że je uspołecznią. Podobno taka jest tendencja, choć MEN twierdzi, że to nieprawda, i winę zrzuca na  MSZ. Ludzie się obawiają, że spadną na nich koszty utrzymania takiej szkoły, że nie będzie ich już stać na szkołę polską dla dziecka.

Solidaryzuję się z tymi rodzicami, podobnie jak i z rodzicami dzieci uczęszczających do szkół społecznych, uważam, że każde polskie dziecko powinno mieć równy i bezpłatny dostęp do nauki naszego języka. Apeluję do przedstawicieli rządu o to, by nie traktowali nauczycieli jak darmowych instrumentów do osiągnięcia swoich celów. Czasy „Siłaczki” dawno minęły, żeby żyć i przeżyć trzeba zarabiać. Jeśli dzieci mają mieć możliwość nauki języka polskiego za granicą, stwórzymy warunki ku temu, zachęcając wykwalifikowanych nauczycieli do pracy w zawodzie. Apeluję do placówek MENowskich do zaprzestania traktowania szkół społecznych jak konkurencji i docenienie ich wkładu w polską oświatę za granicą. Wszystkim nam powinno zależeć na dzieciach...

Dziękuję serdecznie za rozmowę.

Mnie również było bardzo miło, dziękuję za zaproszenie.

Rozmawiała Agnieszka B. Gorzkowska